Rubenshuis viert terugkeer gerestaureerd Zelfportret met groot volksfeest op 21 april

Met blozende wangen en rode lippen. Zo kijkt Rubens ons na zijn restauratie aan. Jarenlang zaten deze details verborgen onder verschillende verflagen. Maar vandaag oogt Rubens opnieuw opmerkelijk fris. Het Zelfportret van Rubens is gerestaureerd door het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium te Brussel. De originele verflaag is blootgelegd en het paneel geeft opnieuw tal van details prijs. De terugkeer van het Zelfportret wordt feestelijk gevierd op 21 april met straattheater, animatie, workshops en lezingen. Het museum is dan gratis toegankelijk en open tot 20 uur. Het is dé opwarmer voor het stadsfestival ‘Antwerpen Barok 2018’ waarvan Rubens de gastheer is.

In januari 2017 vertrok het Zelfportret van Rubens naar het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium (KIK) te Brussel voor onderzoek en restauratie. De specialisten van het KIK brachten met hoogtechnologische apparatuur een bijzonder complexe materiële geschiedenis aan het licht met diverse formaatwijzigingen, overschilderingen en vernislagen.

Schepen Caroline Bastiaens is verheugd met de terugkeer: "De meester is opnieuw thuis, na meer dan een jaar. Het schilderij oogt opmerkelijk fris en toont details die lange tijd onzichtbaar waren, zoals de rode lippen en de blozende wangen. De terugkeer van Rubens’ Zelfportret wordt op 21 april feestelijk gevierd met een gratis volksfeest met straattheater, animatie, workshops en lezingen voor jong en oud. Samen met het publiek toost Rubens met een gratis drankje op zijn terugkeer. Het museum is dan gratis toegankelijk en open tot 20 uur. Het is dé opwarmer voor het stadsfestival ‘Antwerpen Barok 2018’ waarvan Rubens de gastheer is."

Foto: Peter Paul Rubens, Zelfportret, Rubenshuis Antwerpen, opname 12 april 2018, na restauratie KIK-IRPA, foto KIK-IRPA Brussel

Multidisciplinaire aanpak

Het Zelfportret van Rubens was meer dan een jaar in het KIK in Brussel. Daar is het kunstwerk onderworpen aan een grondig natuurwetenschappelijk onderzoek zoals infraroodfotografie en -reflectografie, radiografie, uv-fluorescentie én analytische technieken zoals ramanspectroscopie, elektronenmicroscopie, gaschromatografie en het innovatieve macro-XRF. Het multidisciplinaire onderzoek toont de complexe materiële geschiedenis die verband houdt met de verschillende keren waarop het schilderij van eigenaar veranderde. Zo lieten vorige eigenaars het schilderij restaureren of zelfs verzagen.

Oude formaatwijzigingen

Het onderzoek geeft inzicht in de vele formaatwijzigingen van het schilderij. Oorspronkelijk bestond het uit twee verticale planken. In de loop der tijd is het schilderij veelvuldig verzaagd en aangepast. Vóór 1956 is het paneel vergroot en het portret is zelfs ooit ovaal geweest. Om het schilderij opnieuw rechthoekig te maken zijn de vier hoeken nadien toegevoegd. De oorspronkelijke drager is niet bewaard gebleven. De geschilderde lagen zijn overgebracht op een drager in composiet, verborgen onder een eikenhouten fineer. Door de formaatwijzigingen is de positionering van de figuur in het beeldvlak dus anders dan door Rubens werd voorzien.

Tot elf niet-originele lagen gevonden

Het schilderij is in het verleden verschillende keren gerestaureerd. Op Rubens’ oorspronkelijke verflaag zijn drie vernislagen gevonden en verwijderd. De oude retouches werden verwijderd. Op sommige plaatsen bedekten niet minder dan elf niet-originele lagen van overschilderingen, vullingen en vernislagen het kunstwerk. De opeenstapeling aan ingrepen in de picturale laag doorheen de decennia was visueel erg storend en vervormde de perceptie van het Zelfportret. Met het blote oog was Rubens’ schildertechniek nog nauwelijks zichtbaar.

Tijdens de restauratie is de volledige originele verflaag blootgelegd. Waar oude schades en slijtage aan het licht kwamen, is ervoor gekozen om die visueel te integreren in het schilderij aan de hand van lichte, reversibele en illusionistische retouches. De door de decennia heen toegevoegde delen van het schilderij worden zo bewaard en geretoucheerd. Kleurnuances of subtiele aanduidingen verduidelijken de niet-originele toevoegingen, zonder het visueel storend te maken. Het schilderij heeft tot slot een nieuwe vernislaag gekregen en de parkettering werd aangepast

Blozende wangen

Het schilderij oogt na de restauratie opmerkelijk fris en geeft opnieuw alle details bloot die eeuwenlang onzichtbaar waren, zoals de rode lippen, blozende wangen, de witte hoogsels van het hemd, de kleurvariatie en de aandacht voor de afgebeelde kledij. Rubens’ brede penseelstreken in de kledij en de achtergrond vallen op. Op sommige plaatsen heeft het werk een sterk schetsmatig uitzicht. Het verraadt opnieuw de hand van de meester: zijn penseelstreken zijn weer zichtbaar waardoor het zelfportret een ‘nieuw’ kunstwerk lijkt te zijn.

Antwerpen viert de thuiskomst van Rubens op 21 april

De terugkeer van het Zelfportret wordt feestelijk gevierd op 21 april. Het feest begint op de Antwerpse Meir en Wapper, waar de steltenlopers van Animare de bezoekers begroeten en meenemen naar het Rubenshuis. De poëtische, subtiele lichtinstallaties van El Circo d’ Ell Fuego toveren de Wapper en het museum voor deze gelegenheid om tot een sprookjesachtige en feeërieke plek. In het huis zelf ontdekt het publiek het gerestaureerde Zelfportret van Rubens. Hoe de restauratoren te werk zijn gegaan, komt aan bod tijdens de lezingen. Een feestelijk fotomoment kan niet ontbreken. Bezoekers kunnen zich op een prachtige fauteuil vóór het Zelfportret fotograferen. Dit meubelstuk informeert misschien wel naar het favoriete Rubensschilderij van de bezoekers… Jong en oud kan ook zelf aan de slag gaan en een zelfportret tekenen. Met enkele tips van de meester neemt de bezoeker een prachtig resultaat mee naar huis. Samen met het publiek toost Rubens met een gratis drankje op zijn terugkeer.

Het Rubenshuis is op 21 april gratis toegankelijk en open tot 20 uur. De feestelijke thuiskomst is dé opwarmer voor het stadsfestival ‘Antwerpen Barok 2018’ waarvan Rubens de gastheer is.

Het culturele stadsfestival ‘Antwerpen Barok 2018. Rubens inspireert’ brengt vanaf 1 juni 2018 hulde aan Peter Paul Rubens en zijn barokke, culturele nalatenschap. Tijdens het festival staan de schijnwerpers op Peter Paul Rubens, één van de meest invloedrijke kunstenaars ooit én de beroemdste inwoner van de stad Antwerpen. Hij verpersoonlijkt de barok en is een belangrijke bron van inspiratie voor hedendaagse kunstenaars en de atypische levensstijl van de stad Antwerpen en haar inwoners. ’Antwerpen Barok 2018. Rubens inspireert’ vertelt een verhaal over barok, vroeger en nu en brengt de historische barok in dialoog met hedendaagse kunst. Met het stad en de wereld als het decorum. ‘Antwerpen Barok 2018. Rubens inspireert’ is een sleutelevenement in het kader van het Vlaamse Meesters-programma van Toerisme Vlaanderen en belooft uitgesproken extravert te zijn en artistieke eigenzinnigheid met authentieke gastvrijheid te combineren.

Meer informatie op www.antwerpenbarok2018.be

Meer informatie voor de pers op https://stadantwerpen.prezly.com

Praktisch

Zelfportret Rubens

Vanaf 17 april 2018

Rubenshuis

Wapper 9-11, 2000 Antwerpen

www.rubenshuis.be – www.facebook.com/rubenshuis

€ 8 / € 6 / gratis

Open van dinsdag tot en met zondag van 10u tot 17u

Gesloten op maandag

Welkomstfeest Zelfportret Rubens