Rubenshuis opent Rubens Experience, vernieuwde tuin en bibliotheek

29 augustus 2024

Na een grondige make-over opent het Rubenshuis op 30 augustus opnieuw de deuren. Een bezoek start dan vanaf Hopland 13. Het gloednieuwe gebouw van Robbrecht en Daem architecten geeft toegang tot Rubens Experience, de weelderig heraangelegde baroktuin en de bibliotheek. Hiermee is het eerste grote verbouwluik van het Rubenshuis voltooid.

De nieuwe ingang van het Rubenshuis op Hopland 13 is een hedendaags gebouw dat leidt naar een ander universum. Het gebouw is opgevat als twee imposante boekenkasten. Een subtiele verwijzing naar de plek waar Rubens zijn eigen boeken bewaarde en vandaag de kunsthistorische bibliotheek is ondergebracht. Achter de gevel van de immense boekenkaststructuur van Robbrecht en Daem architecten schuilt de barokwereld van Rubens. Op deze plek was hij een buitengewoon talent, maar ook een doodgewone man. Met een passie voor zijn tuin en zijn bibliotheek, met een drive om te creëren en te vernieuwen, met een neus voor verhalen en met een gewaagde mix van bouwstijlen op zijn privédomein. Precies wat de bezoeker mag verwachten met de opening van Rubens Experience, de heraangelegde tuin en de bibliotheek.

Blikvanger vanuit het onthaal is de weelderig heraangelegde tuin die functioneert als een groene schakel tussen de historische woning en het nieuwbouwgedeelte. Het eigentijds ontwerp van Ars Horti toont 17.500 planten en is met het kleuradvies van de Antwerpse modeontwerper Dries Van Noten mooi in elk seizoen. Vanuit deze groene oase midden in de stad heeft de bezoeker een prachtig zicht op het woonhuis van Rubens, dat nog gesloten is voor restauratie. In Rubens Experience dompelt technologie de bezoeker onder in Rubens’ leefwereld en in de bibliotheek mag iedereen zelf in de duizenden documenten op onderzoek gaan. Het Rubenshuis viert een hele maand lang feest met een verrassend aanbod van concerten, performances, rondleidingen, lezingen en dj-sets. De laatste tickets daarvoor zijn verkrijgbaar via de website.

Schepen voor cultuur Nabilla Ait Daoud: "Peter Paul Rubens heeft Antwerpen ontzettend veel gegeven en blijft dat doen tot vandaag: zijn kunst, zijn intellect, zijn prestige en internationale uitstraling, maar ook, zijn eerbiedwaardige Rubenshuis. Met het nieuwe onthaalgebouw van Robbrecht en Daem architecten, met Rubens Experience, de nieuwe bibliotheek en de weelderig heraangelegde baroktuin is de eerste fase van het Masterplan Rubenshuis afgerond, en maken we als stad kenbaar hoe dankbaar wij de kunstenaar zijn. We geven Peter Paul Rubens in al zijn glorie en meesterschap terug aan de bezoeker en de Antwerpenaar!”

Knipoog naar Rubens’ werk

Rubens was zelf niet vies van een gewaagde mix van bouwstijlen. Zijn eigen huis is een combinatie van een renaissancewoning met een barokatelier en een tuin met portiek en paviljoen. Voor de nieuwe toegang van het Rubenshuis, op Hopland 13,

kozen Robbrecht en Daem architecten bewust voor een hedendaagse uitstraling, passend bij Rubens’ eclectische smaak. Het moderne volume staat wat zijdelings van het historische gedeelte. Door het gebouw buiten de perspectieflijnen te plaatsen, blijft het uitzicht op de portiek en de tuin vanuit de kunstenaarswoning behouden en hun verbindende functie overeind.

Het gebouw knipoogt veelvuldig naar Rubens’ visie en persoonlijkheid. Zo verwijzen de kolommenrijen aan de buitenzijde naar de gespierde mannelijke musculatuur, het archetype van het sterke lichaam dat vaak centraal stond in zijn schilderijen. De vele ronde vormen in het ontwerp zorgen voor een verrassend neveneffect: zowel overdag als ’s nachts spelen licht en donker een intrigerend spel. Rubens was niet voor niets ‘de meester van de schaduw’. Ook binnenin blijven de architecten subtiel trouw aan de stijl van Rubens. De drie enorme diagonale wenteltrappen symboliseren beweging en dynamiek. Ze gaan niet omhoog in een lijn, maar banen zich op diagonale wijze een weg naar boven. Dat trekt de aandacht zodra de bezoeker binnenkomt. Een typisch Rubens-trucje dat letterlijk en figuurlijk doet opkijken.

Kleurrijk spektakel in elk seizoen

Voor Rubens en zijn gezin was de tuin een ontmoetingsplek voor familie en vrienden en een speeltuin voor de kinderen. De kunstenaar gebruikte zijn tuin als netwerkplek, tentoonstellingsplek, decor, showroom, liefdestuin en pluktuin. Het was vooral een klein ‘aards paradijs’. Rubens bedacht mee het ontwerp en haalde inspiratie uit tuinen in Antwerpen, Brussel en Italië en geïllustreerde tuinboeken. Rubens’ ontwerp voor zijn tuin is niet bewaard gebleven en van zijn vele brieven is er slechts één uit 1638 waarin hij over zijn tuin schrijft. Via oude bronnen, stillevens en documenten achterhaalde het museumteam en Ars Horti hoe de tuin er destijds uitzag en welke planten er stonden. De meest representatieve bron was het schilderij De wandeling in de tuin. Het werk van Rubens uit 1630 toont zijn tuin met verschillende parterres gescheiden door poortjes, een bloeiende tulpenweide, een grote collectie citrusbomen in potten en kuipen en een klaterende fontein.

Vlaamse minister van Onroerend Erfgoed: "De portiek en het tuinpaviljoen zijn originele 17de-eeuwse elementen en dé blikvangers van het Rubenshuis. De indrukwekkende gerestaureerde portiek geeft bezoekers toegang tot de tuin. Die tuin is door Rubens zelf ontworpen en hij liet zijn tuinmannen er bloemen en planten telen voor hemzelf en de omwonenden. De vernieuwde tuin heeft zijn barokke pracht teruggekregen. Rubens liet de tuin aanleggen als een plek voor de mensen en dat is de tuin nu na 400 jaar nog steeds. Het archiefonderzoek en ontwerp door Ars Horti en het plant- en kleuradvies van Dries Van Noten zorgen voor een begeesterend en state-of-the-art resultaat. Met de Rubens Experience en het vernieuwde tuinpaviljoen eren we de Vlaamse meester Rubens op gepaste wijze."

Vandaag zijn in de nieuw aangelegde tuin 17.500 planten, bomen, heesters, struiken en bollen aangeplant in parterres met de portiek en het tuinpaviljoen als schitterend decor. De bezoeker wandelt er door wilde akelei, goudsbloemen, rozenstruiken, pioenen, citrusplanten en vijgenbomen. Maar ook langs mispels, zwarte eiken, wintergroene magnolia’s, doodsbeenderenbomen en de bijna 300 jaar oude Taxusboom. De tuin is een kleurrijk spektakel in elk seizoen. Van brons, geel en bruin in de zomer tot levendig rood in de herfst. Zelfs tijdens de koudste wintermaanden blijft de tuin aantrekkelijk, met wekelijks nieuwe bloeiende soorten.

Het kleuradvies komt van vooraanstaand Belgisch modeontwerper Dries Van Noten. Bij de heraanleg van de tuin spelen duurzaamheid en energiezuinigheid een cruciale rol. Met onder meer een gelaagde vegetatiestructuur en het hergebruik van regenwater, dankzij zes immense ingegraven buffervaten, wil het Rubenshuis mee een rem zetten op de klimaatverandering.

Kruip onder Rubens’ huid

Voor wie het verhaal van de alleskunner wil kennen, toont Rubens Experience wie de kunstenaar én de man achter het penseel écht was. Aan de hand van een audiovisuele show, interactieve toepassingen en kunstobjecten zoals zijn beroemde zelfportret, kruipt de bezoeker onder zijn huid. Rubens was niet alleen buitengewoon productief, maar ook erg goed georganiseerd. Zijn schetsen en studies waren geen snelle probeersels, maar weldoordachte basisingrediënten voor de meesterwerken die volgden. Bekijk de inspiratiebronnen die hij zo nauwkeurig bestudeerde en zelfs kopieerde.

Via verschillende belevingszones gaat de bezoeker zelf op onderzoek uit. Het ene moment is zijn werk levensgroot te zien, het andere tot in de kleinste details. Via het oude Antwerpen voert Rubens ons mee naar Rome, Londen, Parijs en Madrid.

Een hart voor boeken

Voor Rubens was zijn bibliotheek onmisbaar. Met een privécollectie van maar liefst 500 titels verruimde hij zijn blik op de wereld. De passie voor boeken deelde hij met zijn vrienden en zijn zoon. Precies op de plaats waar hij vier eeuwen geleden tot diep in de nacht door zijn internet avant la lettre bladerde, bevindt zich nu de nieuwe toegang tot het Rubenshuis en de bibliotheek. Met haar 100.000 publicaties, oude drukken, kunstwerkdocumentatie en archiefdocumenten is het dé plek voor liefhebbers en onderzoekers om zich te verdiepen in het werk en leven van Rubens en zijn toenmalige Vlaamse en Europese collega’s. De lange open rekken stellen recente en eeuwenoude stukken tentoon. Van monografieën en kunsthandel-, expo- en veilingcatalogi tot dossiers vol foto’s, knipsels en artikels. Van hieruit geniet de bezoeker van een mooi zicht op de tuin en de woning. De nieuwe bibliotheek straalt meer openheid uit. Iedereen is welkom en kan zelf boeken uit de rekken nemen. Een bezoek is gratis en moet vooraf niet aangevraagd worden.

Een hele maand feest

Amenra, mehro, Pleun van Engelen, Hantrax, Meskerem Mees, Tsar B, OVERLAST, Sven Rayen, Joost Zweegers, Soe Nsuki,… en een heleboel andere artiesten openen het Rubenshuis feestelijk vanaf 30 augustus. Een maand lang zorgt het muzikaal en verbaal talent van vandaag en morgen voor een gevarieerd en verrassend aanbod van concerten, performances, rondleidingen, lezingen en dj-sets. De laatste tickets voor deze evenementen zijn verkrijgbaar via de website.

Kunstenaarswoning nog in restauratie

Met de opening van het nieuwe onthaal van het Rubenshuis is het eerste verbouwluik voltooid. Het tweede luik van het masterplan omvat de renovatie van de kunstenaarswoning. Die is momenteel nog gesloten. De architectuur van de hand van Rubens is wel te bewonderen vanuit de tuin en de bezoeker krijgt ook toegang tot de monumentale binnenkoer met de loggia.

De werkzaamheden gebeuren stap voor stap. Die zijn nodig om de twee historische gebouwen – met het grootste respect – de 21ste eeuw binnen te loodsen. De restauratie van de kunstenaarswoning en het aanpalende Kolveniershof is een complexe oefening, waar de komende jaren nog volop aan gewerkt wordt. Die zal ten vroegste in 2030 voltooid zijn.

Burgemeester Bart De Wever: "Antwerpen wordt wel eens de barokstad van de Lage Landen genoemd, maar als thuishaven van Rubens zijn we met recht en rede een heuse wereldstad van de barok. Die geest vinden we ook terug in de typische Antwerpse zin voor weelde en schoonheid, zoals onze monumentale kerken prachtig verbeelden. Rubens is zonder meer één van de grootste Antwerpenaren. Niet alleen als schilder, maar ook als homo universalis. Rubens was van vele markten thuis. Zijn eigen thuis, in het hart van onze Scheldestad, is daar een blijvende herinnering aan. Net zoals vele andere erfgoedparels verdiende het Rubenshuis een zorgvuldige en waardige restauratie zodat deze monumentale site in volle glorie overgeleverd kan worden aan de volgende generaties. Het Rubenshuis en Kolveniershof zullen nog enkele jaren vakkundig in restauratie blijven, maar ik ben verheugd dat we nu reeds het nieuwe belevingscentrum met bibliotheek en vooral de ongelofelijk mooie tuin mogen openstellen voor onze stadsgenoten. Ik hoop dat alle Antwerpenaren dit mooi stukje Antwerps verleden komen bewonderen. En ik koester eveneens de vurige wens dat alle Antwerpse Rubensschilderijen in 2027, wanneer we het 450ste geboortejaar van Rubens vieren, terug in Antwerpen te bezichtigen zullen zijn. Ook de schilderijen die geroofd werden tijdens de Franse bezetting en die jammer genoeg nog steeds niet teruggegeven zijn door de Franse staat."

Vlaamse minister van Toerisme: "De opening van Rubens Experience en de nieuwe baroktuin markeert een belangrijke mijlpaal in het eren van een grootse Vlaamse kunstenaar. Rubens was al tijdens zijn leven wereldberoemd als schilder, diplomaat, designer, ondernemer, visionair en liefhebber van het buitenleven. Hij was een echte allesdoener. Hij is en blijft één van onze belangrijkste culturele exportproducten, een uithangbord voor Vlaanderen. Deze internationaal erkende Vlaamse meester verdient een plek waar al zijn talenten samenkomen en zijn meesterschap ten volle wordt geëerd."

Praktisch

​Voor de pers zijn foto's van het Rubenshuis beschikbaar in deze mediagalerij.

Heb je een persvraag of interesse in een interview? Contacteer:

Copyright beelden: Peter Paul Rubens, zelfportret (detail), Rubenshuis (foto KIK IRPA) & de vernieuwde tuin van het Rubenshuis (foto Jeroen Broeckx).

Welkom bij het Rubenshuiswww.rubenshuis.be