Rubenshuis - De meester leeft!
01.06.2018 - 13.01.2019
Peter Paul Rubens is de gastheer van het culturele stadsfestival ‘Antwerpen Barok 2018. Rubens inspireert’. Startpunt voor de festiviteiten is het Rubenshuis, dat speciaal voor de gelegenheid uitpakt met nieuwe topstukken en verborgen geheimen. De collectie wordt verrijkt met meesterwerken van enkele van zijn meest getalenteerde leerlingen en tijdgenoten én topwerken van Rubens' hand die voor het eerst sinds hun vertrek terugkeren naar de plek waar ze werden geschilderd. Rubens’ geheimen worden prijs gegeven dankzij de restauraties van het Zelfportret, de portiek en het tuinpaviljoen. De werkzaamheden aan de portiek en het tuinpaviljoen zijn nog volop bezig. De imposante portiek – de eyecatcher van het Rubenshuis – is dus niet in zijn geheel te zien. Maar wel én alleen tijdens ‘Antwerpen Barok 2018’ is er de kans om de stellingen op te gaan en de restauratie te volgen. Rondleidingen, werfbezoeken en diverse digitale toepassingen tonen niet alleen het vakmanschap en de expertise van de restaurateurs. Nooit eerder komt men zo dicht bij de architectuur van Peter Paul Rubens. In het MAS is het Rubenshuis te gast met de tentoonstelling ‘Michaelina. De leading lady van de barok’.
Topwerken verrijken Rubenshuis
Speciaal voor 'Antwerpen Barok 2018. Rubens inspireert' wordt de collectie van het Rubenshuis verrijkt met een aantal bijzondere meesterwerken. Eerder verwelkomde het museum al werk van Tintoretto, Titiaan en Anthony van Dyck. Deze krijgen vanaf 1 juni 2018 het gezelschap van maar liefst zeven topwerken. Blikvanger is Rubens’ ‘Marteldood van de Heilige Andreas’ uit de Fondación Carlos de Amberes te Madrid, die voor het eerst in bijna 400 jaar terug thuis komt. Het monumentale altaarstuk is slechts drie maanden in het Rubenshuis te zien. Rubens schildert het werk omstreeks 1638 in opdracht van Jan van Vucht, een Vlaming die in Madrid de drukkerij Plantin-Moretus vertegenwoordigt. Het is via Balthasar Moretus dat Van Vucht in contact komt met Rubens. Voor dit monumentale altaarstuk laat Rubens zich inspireren door de gelijknamige compositie van zijn leermeester Otto van Veen, die – op wandelafstand – in de Antwerpse Sint-Andrieskerk te zien is. De positie van Andreas op het doek is identiek. Maar Rubens plaatst de heilige dichter bij de toeschouwer waardoor zijn versie veel meer kracht en dynamiek uitstraalt dan bij de compositie van zijn leermeester. Andreas, die ouder, maar omwille van zijn gespierde lichaam vitaler oogt dan bij Van Veen, trekt volledig de aandacht. Rubens focust enkel op de centrale figuur en de bijhorende protagonisten, terwijl Van Veen de achtergrond veel meer heeft uitgewerkt. Met zijn krachtige compositie illustreert de meester perfect de doelstellingen van de contrareformatie en de prioritaire rol die kunstenaars daarin kregen. Kort voor zijn dood in 1639 ontvangt Van Vucht het werkt en schenkt het aan het Vlaamse hospitaal San Andres de los Flamencos te Madrid. Speciaal voor ‘Antwerpen Barok 2018’ verlaat het schilderij sinds 1639 voor de allereerste keer de Spaanse hoofdstad.
Jacob Jordaens (1593-1678) is samen met Rubens en Van Dyck één van de drie tenoren van de barok in de Zuidelijke Nederlanden. Het Rubenshuis pakt uit met een zelfportret van Jordaens dat omstreeks 1645-1649 vervaardigd is. Na het overlijden van Rubens in 1640 en Van Dyck in 1641 is Jordaens op dat moment de belangrijkste kunstenaar in de Scheldestad. In 1649 publiceerde Johannes Meyssens (1616-1670) in zijn Images de divers hommes d’esprit sublime een portret van Jacob Jordaens. Deze prent wordt vandaag beschouwd als een iconisch beeld van Jordaens en reproduceert een geschilderd zelfportret dat vandaag te bezichtigen is in de Staatsgalerie Neuburg an der Donau. Het werk dat in het Rubenshuis gepresenteerd wordt, betreft een variante atelierrepliek, opgetoetst door Jordaens. De verwerving van dit portret laat de Koning Boudewijnstichting en het museum toe om Jordaens te tonen zoals hij echt was: zelfbewust maar bescheiden. Bovendien slaagt het Rubenshuis er als enige museum ten Noorden van de Alpen in om zelfportretten van Rubens, Van Dyck én Jordaens te presenteren.
Daarnaast breidt de collectie uit met werk van tijdgenoten Adam de Coster (1568-1643), Frans Floris (1517-1570), Daniël Seghers (1590-1661), Jan van den Hoecke (1611-1651) en van Rubens zelf. Een portret door Rubens geschilderd toont de beeltenis van Jan Wildens (1585/86 – 1653). Rubens en Wildens werkten regelmatig samen. Deze Antwerpse landsschapsschilder staat ook afgebeeld op de ‘Kunstkamer van Cornelis Van der Geest’ van Willem van Haecht, wat het belang van Wildens in die tijd onderstreept. ‘Een man en een jongen bij kaarslicht’ is een nieuwe caravaggeske aanwinst voor het Rubenshuis, dat op vlak van stijl en uitwerking nauw aansluit bij de door het publiek bijzonder geapprecieerde voorstelling van de ‘De verloochening van Petrus’ van Gerard Seghers. Daarnaast ontvangt het Rubenshuis werk van Rubens’ collega’s Daniël Seghers, Adam de Coster en Jan van den Hoecke. Een studiekop van Frans Floris illustreert tenslotte het belang van deze invloedrijke 16de-eeuwse meester voor Rubens en de Antwerpse schildersschool. De meesters én hun kunstwerken spreken nog meer tot de verbeelding dankzij de vernieuwde publieksbeleving, met een vernieuwde gallery guide en audioguide en enkele digitale applicaties. Eind september 2018 presenteert het Rubenshuis een nieuw topwerk.
De stellingen op
De werkzaamheden aan de portiek en het tuinpaviljoen zijn nog volop bezig. Deze 400 jaar oude elementen zijn de enige twee originele overblijfselen uit de woning van Rubens en vormen bovendien zeldzame sporen van de meester als architect. De imposante portiek – de eyecatcher van het Rubenshuis – is dus niet in zijn geheel te zien. De portiek was voor Rubens niet louter decoratief. De voorgestelde elementen passen in het grotere geheel dat de meester met zijn kunstenaarswoning voor ogen had. Het was – en is nog steeds – Rubens’ visitekaartje voor bezoekers die zijn woning betreden. Alleen tijdens ‘Antwerpen Barok 2018’ is er de kans om de stellingen op te gaan en de restauratie te volgen. Nooit eerder had de bezoeker de kans om letterlijk zo dicht bij de architectuur van Rubens te komen. Op de binnenplaats van het museum ontsluiert een digitale applicatie de symboliek, geschiedenis en geheimen van de portiek aan de hand van 3D-simulaties, beeldmateriaal uit de oude doos en foto’s van de huidige werkzaamheden. Tijdens een wandeling op de stellingen volgt men het vakmanschap van de restauratoren op de voet. Op woensdag-, zaterdag- of zondagmiddag krijgen individuele bezoekers de kans om de werf te betreden. Groepen beklimmen de stelling op het einde van hun rondleiding. Voor de kenners is er het uitgewerkte werfbezoek ‘Rubens. Pictor Doctus’ dat volledig gewijd is aan Rubens als architect van portiek en tuinpaviljoen. Naar aanleiding van het festivaljaar heeft de in stellingen gehulde portiek een feestelijk kleedje gekregen.
Rubenshuis te gast in het MAS
Met ‘Michaelina. De leading lady van de barok’ brengt het Rubenshuis, in samenwerking met het Museum aan de Stroom (MAS), het leven en werk in beeld van een uitzonderlijke kunstenares. Met haar allereerste overzichtstentoonstelling zal de onbekende maar overgetalenteerde Michaelina Wautier (1604-1689) haar plaats in de kunstgeschiedenis opeisen.
Praktische informatie
De meester leeft!
- Van 1 juni 2018 – 13 januari 2019
- Rubenshuis
- Wapper 9-11 - 2000 Antwerpen
- www.rubenshuis.be
- Open van dinsdag tot en met zondag van 10u tot 17u.
- Gesloten op maandag,1 november, 25 december en 1 januari.
- € 10,00 / 8,00 / gratis
- Publicatie - Abigail D. Newman, Rubens’s St. Andrew “de los Flamencos”. Altarpiece Enframed by a Spanish-Flemish Community / Altaarstuk omkaderd door een Spaans-Vlaamse gemeenschap, uitg. Bai, Antwerpen, 2018. Taal NL – ENG - te koop in de bookshop van Rubenshuis.
- Digitale applicatie op de binnenplaats: Vanaf 1 juni, iedere dag. Tijdens de openingsuren van het museum vrij te raadplegen op de binnenplaats.
Prijs: inclusief de toegang tot het museum.
- Wandelen op de stellingen: vanaf 1 juni, op woensdagmiddag, zaterdagmiddag en zondagmiddag
Prijs: inclusief de toegang tot het museum.
Aanschuiven op de binnenplaats. Max. 15 personen op de stellingen.
Enkel toegankelijk vanaf 8 jaar en voor personen die goed te been zijn.
Draag stevige (platte) schoenen en gemakkelijke kledij.
Men krijgt een veiligheidshelm. Enkel met deze helm mag de stelling betreden worden.
Voor personen met hoogtevrees: de stelling is een stevige trap met een leuning, die deel uitmaakt van een constructie die verankerd is. Men betreedt twee verdiepingen. Hoogte: ca. 5 meter. Gelieve de restaurateurs niet te storen tijdens hun werkzaamheden.
Michaelina. De leading lady van de barok
- Van 1 juni tot 2 september 2018
- MAS - Hanzestedenplaats 1 - 2000 Antwerpen
www.mas.be / www.facebook.com/masantwerpen
- Open: dinsdag tot en met zondag van 9.30 tot 24 uur (laatste toegang om 23.30 uur). Gesloten op maandagen en feestdagen
- Tickets
€ 10: volwassenen individueel
€ 8: senioren +65, jongeren van 12 tot 26 jaar, studenten op vertoon van studentenkaart, mensen met een beperking
€ 8: groepen vanaf 12 personen
gratis: kinderen tot 12 jaar, begeleiders van mensen met een beperking, houders Baroque Festival Card - te koop via www.antwerpenbarok2018.be
- Rondleidingen en randprogrammatie
Bezoekers kunnen genieten van rondleidingen doorheen de tentoonstelling, een aanbod voor families, vakantieateliers, evenementen … Het aanbod vindt u op www.mas.be/michaelina
- Publicatie
Katlijne Van der Stighelen, Michaelina Wautier, 1604–1689. Glorifying a Forgotten Talent, uitg. BAI, Antwerpen, 2018. Talen : NL – ENG ; te koop in de MAS-shop.