‘De kunstkamer van Cornelis van der Geest’ na complexe restauratie opnieuw te zien in Rubenshuis

‘De kunstkamer van Cornelis van der Geest’ is gerestaureerd en terug thuis in het Antwerpse Rubenshuis. De originele verflaag is blootgelegd en geeft details prijs die jarenlang verborgen waren. De grootste uitdaging was echter de drager. Het paneel leed eeuwenlang onder interne spanningen met herhaaldelijke schade als gevolg. Er werd een secundaire drager op maat ontwikkeld, gebaseerd op een innovatieve techniek uit de luchtvaartsector. Met de terugkeer van ‘De kunstkamer van Cornelis van der Geest’ gaan de laatste weken in van Ben van Beneden als directeur van het Rubenshuis. In september gaat hij met pensioen. ​

De kunstkamer van Cornelis van der Geest is één van de pronkstukken uit de collectie van het Rubenshuis. Het werk van Willem van Haecht (1593–1637) staat op de Vlaamse Topstukkenlijst én op de CODART Canon, een lijst van de 100 belangrijkste meesterwerken uit de Noord- en Zuid-Nederlandse kunst (1350–1750).

Schepen voor Cultuur Nabilla Ait Daoud: “Ik ben – samen met vele Antwerpenaren – zeer dankbaar om de restauratie van De Kunstkamer van Cornelis van der Geest. Het werk is een lofzang op de Antwerpse schilderkunst en is tot op vandaag een bijzonder belangrijke visuele bron over de 17de eeuwse schilderkunst. Je komt ogen tekort om alle details te aanschouwen, en toch toont dit schilderij in één oogopslag hoe belangrijk en hoe groots Antwerpen ook in de nadagen van onze Gouden Eeuw was. We zijn zeer blij dat één van de absolute pronkstukken uit de collectie van het Rubenshuis terug is waar het hoort.”

In april 2019 vertrok het werk naar het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium (KIK) te Brussel voor onderzoek en restauratie. Dat onderzoek bracht een bijzonder complexe materiële geschiedenis aan het licht. Het eikenhouten paneel is opgebouwd uit zeven horizontale en één verticale plank die in tegengestelde richting krimpen en uitzetten. Deze voortdurende interne spanning leidt tot barsten, openstaande voegen en zichtbare beschadigingen in de verflaag. De houten drager en de verflaag zijn nauwgezet gerestaureerd. De frisse, originele kleuren zijn weer zichtbaar. Achter sommige oude vullingen van voegen en barsten kwam zelfs de originele verflaag terug vrij. Zo kregen de ogen van Willem van Haecht, die vermoedelijk zichzelf in de deuropening schilderde, hun originele kleur terug. De grootste uitdaging schuilde in de structurele ondersteuning van het paneel. Restaurator Aline Genbrugge werkte hiervoor aan de achterzijde een flexibele secundaire drager uit met ‘tapered battens’ – een principe uit de luchtvaartsector. Dat systeem zorgt voor een optimale flexibiliteit en is ontworpen op maat van het schilderij, in sitkaspar. De hoge elasticiteit maakt deze houtsoort uitermate geschikt om de bewegingen van de planken op te vangen. Een flexibel inlijstingssysteem, eveneens in sitkaspar, geeft het paneel maximale bewegingsvrijheid. Een speciale klimaatbox, die in de lijst werd ingewerkt, beschermt het werk tegen schommelingen van temperatuur en luchtvochtigheid. Door de zorgvuldige restauratie van het houten paneel, de vooruitstrevende ondersteuning aan de achterzijde en de bescherming op maat, is de duurzame bewaring van dit topstuk verzekerd voor toekomstige generaties.

De complexe betekenis van het schilderij wordt verrijkt met nieuwe wetenschappelijke inzichten door Ben van Beneden. Tijdens het Cultuurweekend (op 27, 28 en 29 augustus) worden die tijdens publiekslezingen toegelicht. Met de terugkeer van De kunstkamer van Cornelis van der Geest gaan de laatste weken in van Ben van Beneden als directeur van het Rubenshuis. Hij gaat in september met pensioen.

Praktisch

De kunstkamer van Cornelis van der Geest is terug te zien vanaf donderdag 26 augustus 2021 in het Rubenshuis, Wapper 9-11, 2000 Antwerpen. Tickets voor het museum en voor de lezingen tijdens het Cultuurweekend via www.rubenshuis.be.